1960’lar “yarı iletken” dönemi, 1970’ler “PC” dönemi, 1980’ler “internet” dönemi, 2000’lerse “sosyal ağ” dönemiydi.
Önümüzdeki yirmi yılı düşünün!
Google 1998 yılında kuruldu. Piyasa değeri (market cap) 334 milyar dolar.
Amazon 1994 yılında kuruldu. Piyasa değeri 135 milyar dolar.
1984 yılında kurulan Cisco; 1970’lerde kurulan ve halen dünyanın en pahalı şirketi olan Apple (1976), Oracle (1977), Microsoft (1975); 1968 yılında kurulan Intel…
Bunlar eski Süper Unicorn’lar.
Unicorn sanal ortamda hizmet üreten ve piyasa değeri 1 milyar dolardan fazla olan yazılım şirketlerine deniliyor.
Unicorn, mitolojide saflığı ve masumiyeti temsil eden tek boynuzlu at demek.
Unicorn Club, ABD’de 2004 yılından sonra kurulmuş ve 1 milyar doların üzerinde piyasa değeri olan 39 yazılım şirketinin ortak ismi. Yazılım şirketlerini destekleyen bir girişim sermayesi şirket olan Cowboy Ventures’un kurucusu Aileen Lee, 2013 yılında yazdığı bir makaleyle bu tür şirketlere Unicorn ismini vermiş (1). Aileen Lee için Unicorn’ların “isim annesi” de diyebilirsiniz.
Facebook, 213 milyar doların üzerinde cari yıl piyasa değeriyle bu kulübün Super Unicorn’u ve dünyanın en büyük Unicorn şirketi.
ABD’de 2013 yılına kadar yılda ortalama dört Unicorn kurulmuş. Kurucular genelde iyi eğitimli, daha önce birbirlerini tanıyan ve otuzlu yaşlarda insanlar. Çoğu San Francisco (Slikon Vadisi değil) orijinliler. 39 şirketin kurucularının ortalama yaşı 34. Teccrübesiz ve yirmili yaşlarda insanlar da başarılı Unicorn’lar kurmuş, ama sayıları az.
Büyük çoğunluğu Stanford, Harvard, Berkeley ve MIT gibi ABD’nin en iyi üniversitelerinden mezun. Facebook, Twitter ve ServiceNow kurucuları üniversite terk.
Unicorn’lar genelde yedi yıl geçmeden halka açılmıyor ya da hisse satmıyorlar.
Aşağıdaki grafik 2013 yılının Kasım ayı itibariyle Unicorn Club’ı oluşturan şirketleri, piyasa değerleri itibariyle sıralıyor:
Bu 39 şirketi 95 insan kurmuş. Facebook hariç şirketlerin ortalama piyasa değeri 3.6 milyar dolar.
Kaba hesapla 95 insan 10 yıl içinde 2003 yılı hisse fiyatlarıyla 260 milyar dolarlık bir değer yaratmışlar.
ABD’de durum böyle. Peki Avrupa’da ve yakın çevremizde Unicorn diyebileceğimiz şirketler hangileri, neleri başarmışlar? Uzak geçmişten değil, 1999 – 2014 arası son 15 yıldan bahsediyoruz.
İşte ülkeler ve Unicorn’ları (2):
Fransa – Criteo
Criteo (CRTO) 2005 yılında kuruldu. Piyasa değeri 1.6 milyar dolar. CRTO bilgisayar, cep telefonu ve sosyal site kullanıcılarının nelere baktıklarını ve nelerle ilgilendiklerini takip edip reklam verenlere, potansiyel müşterilerine daha çabuk ulaşmalarını sağlayan bir site. Şirket, reklam verenin sitesini birşey almadan terk eden müşterilerinin nelerle ilgilendiklerini, aramasını yaptıkları ya da göz attıkları ürünleri kaydedip kişiye özel reklam mesaj gönderiyor.
Fransa – Vente Privee
2001 yılında kuruldu. Piyasa değeri 3 milyar dolar. 1500 uluslararası markaya ellerindeki stoklarını itibarlarına zarar vermeksizin büyük indirimlerle elden çıkarma imkanı veren ilk online perakende indirim mağazası. Üyelik sistemiyle çalışıyor ve 10 milyon üyesi var.
Danimarka – Just Eat
2001 yılında kuruldu. Piyasa değeri 2.43 milyar dolar. Online yiyecek ve içecek siparişi verilen sitede müşteriler istedikleri paket servisi veren restoranları seçebiliyor.
Estonya / Luksemurg – Skype
2003 yılında kurulan Skype’yi bilmeyen yoktur. Piyasa değeri 8.5 milyar dolar. 600 milyon uluslararası, 4.9 milyon günlük aktif kullanıcısı olan şirketin son sahibi Microsoft.
Finlandiya – Rovia Entertainment
2003 yılında kuruldu. Piyasa değeri 4 milyar dolar. Oyun ve eğlence sektöründe faaliyet gösteriyor. En bilinen ürünü Angry Birds 2009 yılında piyasaya sürüldü. Halen App Store’da para ödenerek en fazla indirilen ürün.
Finlandiya – Supercell
2010 yılında kuruldu. Piyasa değeri 3 milyar dolar. Oyun sektöründe faaliyet gösteriyor. “Clash and Clans” ve “Hay Day” en bilinen sanal oyunları.
İsrail – Mobileye
1999 yılında kuruldu. Piyasa değeri 10.88 milyar dolar. Sürücülerin tarfik kazalarından korunmalarına yardımcı olan görsel tabanlı bir sürüş yardımcılığı hizmeti sunuyor. Aracınıza aparatı takıyorsunuz ve sizi olası kazalardan koruyucu bilgi veriyor.
İsrail – Waze
2007 yılında kuruldu. Piyasa değeri 1.15 milyar dolar. Mobil navigasyon aplikasyonuyla yolcuların gerçek zamanlı trafik bilgisi paylaşmasına imkan veriyor. Waze kullanıcıları trafik sırasında birbirleriyle iletişim kurabiliyor, trafik ve yol bilgisi alabiliyor. Alet gerçek zamanlı olarak şirket merkezine sürücünün hızı, lokasyonu, vs bilgileri göndererek trafikle ilgili veri tabanını güncelliyor. Şirketin son sahibi Google.
İsveç – Klarna
2005 yılında kuruldu. Piyasa değeri 1.4 milyar dolar. Online satın alma sürecini kolaylaştıran bir hizmet sunuyor. Alıcı malını satın alıyor, bedelini sonra ödüyor. Kredi kartı ve diğer tür hile risklerini Klarna üstleniyor.
İsveç – Spotify
2006 yılında kuruldu. Piyasa değeri 4 milyar dolar. Online müzik aktarım hizmeti veriyor. 40 milyondan fazla kullanıcısı var. Kullanıcılar kendi çalma listelerini oluşturabiliyor, başkalarıyla paylaşabiliyor ve başkalarının listelerinde değişiklik yapabiliyor.
Almanya – Zalando
2008 yılında kuruldu. Piyasa değeri 6.8 milyar dolar. Kıyafet, ayakkabı, her türlü moda ve yaşam tarzı ürünlerini sanal ortamda satılmasına aracılık ediyor. 15 ülkeden 13.5 milyon müşterisi var 1.500 farklı markanın ürünlerini satıyor. ABD’de Zappos neyse Avrupa’da da Zalando odur.
Almanya – Delivery Hero
2011 yılında kuruldu. Piyasa değeri 1 milyar dolar. Dünyanın en geniş online yiyecek sipariş servisi. Sisteme 75 bin restorant kayıtlı. Müşteriler restoranları mutfak türlerine, ulaşım mesafesine, ulaşım zamanına, ödeme seçeneklerine ve müşteri değerlendirmelerine göre filitreleyebiliyor.
Birleşik Krallık – Zoopla
2007 yılında kuruldu. Piyasa değeri 1.56 milyar dolar. Birleşik Krallık’ın en fazla ziyaret edilen online gayrimenkul danışmanlık sitesi. Dünyanın birçok ülkesinden emlakçılara üyelik aidatı ödeyerek ellerindeki gayrimenkulleri pazarlama imkanı sunuyor. Sitenin 19 milyon üyesi var.
Birleşik Krallık – Ocadao
2000 yılında kuruldu. Piyasa değeri 4.8 milyar dolar. Ocado için Birleşik Krallık nüfusunun yüzde 70’ine ulaşabilen online dev bir bakkal diyebiliriz.
Birleşik Krallık – Powa
2007 yılında kuruldu. Piyasa değeri 2.7 milyar dolar. Bir gazete, katalog, pano veya herhangi tür bir reklamda beğendiğiniz bir ürünün PowaTag’ını “scan” edip ya da fotoğrafını çekip sisteme aktardığınızda, sistem sizi doğrudan o ürünün satınalma sayfasına yönlendiriyor. Powa, müşterilerinin alış – veriş alışkanlıklarını ve kişsel tercihlerini kaydederek sistem üzerinden ürünlerini pazarlayanlara sunabiliyor.
Birleşik Krallık – King
2003 yılında kuruldu. Piyasa değeri 7.08 milyar dolar. Oyun sekötürnde faaliyet gösteriyor. Candy Crush en bilinen oyunu. Candy Crush’ı günde 90 milyon kişinin oynadığını hatırlatalım.
Evet Avrupa ve yakın çevremizde de durum böyle.
Anlayacağınız 51 insan, 16 şirketle, 64 milyar dolarlık bir değer yaratmış.
Konsolide edelim: 2013 Kasım ayı itibariyle ABD’de on yılda 95 insan, 39 şirketle 260 milyar dolarlık bir değer yaratmış. Avrupa ve yakın çevremizde onbeş yılda 51 insan, 16 şirketle 64 milyar dolarlık bir değer yaratmış.
2014 yılı sonuna gelelim ve ABD’deki Unicorn sayısını ve piyasa değerlerini güncelleyelim. Şirket sayısı 63 olmuş. Bu şirketlerin toplam değeri 430 milyar dolara ulaşmış.
Kaba bir hesapla Batı 1999 yılından bu yana 200 insanla 494 milyar dolarlık bir değer yaratmış!
Listeye Google’u da dahil etmek için başlangıç yılını 1998 alırsak 494 milyar dolara 334 milyar dolar daha eklememiz gerekiyor. Google’u iki kişi kurdu.
Bu durumda kaba bir hesapla Batı 1998 yılından bu yana 202 insanla 828 milyar dolarlık bir değer yarattı.
Ağaç kesme yok, beton yok, baca yok, karbon emisyonu yok…
Silahla ya da nasırlı ellerle de değil!
Hatırlatalım: 2013 yılı GSYH’mız 820 milyar dolardı.
Rakamlar kafanızda daha iyi canlansın diye bir örnek daha verelim. Türkiye’nin açık ara en büyük sanayi kuruluşu olan Tüpraş’ın piyasa değeri 13.5 milyar dolar. Yani 1 Facebook 15 Tüpraş, bir Linkedln 2 Tüpraş ediyor.
Hangi sularda yüzdüğümüzü anlamak için dilerseniz 828 milyar doları ISO 500’ün piyasa değeriyle kıyaslayın!
Soru şu: Bizi ne tür teknolojik değişiklikler bekliyor? Yeni teknoloji dalgası neyi amaçlıyor? Yeni Süper Unicorn’lar şu anda kimlerin akıllarında?
Hani ağır sanayi, ihracata dayalı sanayileşme modeli, cari açık, 2023 hedefleri, siyaset gen işidir, üç çocuk, Cihanşumul Türkiye, yeni protokol merasimleri, dindar nesil, o bizden, şu değil, filan diyoruz ya…
Meraklısı içindi.
Not: Aileen Lee 2013 yılının Kasım ayında bu makaleyi yazdığında ABD’de 39 Unicorn vardı. Daha sonra bu liste güncellendi Unicorn sayısı 63 oldu. Her iki çalışmada da rakamlar tahmin. Biz bu yazıda Ailleen Lee’nin verilerini dikkate aldık. Daha sonra yapılan güncellemeleri yazı sonunda toplam rakamlara ekledik. Bizim değil, ama dünyada “sanal evren”de işlerin ne kadar hızlı büyüdüğünü daha açık ifade edebilmek bakımından Uber’in son bir yılda değerini yüzde 520 artırdığını ve piyasa değerini 18.2 milyar dolara çıkardığını; Airbnb’in son bir yılda değerini yüzde 400 artırdığını ve piyasa değerini 7.5 milyar dolara çıkardığını belirtelim.